Ông Địa chính là Tài Thần hay Thần Tài. Phong tục thờ Thần tài- Ông Địa vốn đă có ở Việt Nam từ lâu qua nhưng khi tha phương đất khách, dân Việt tỵ nạn lại càng không quên nhang đèn cúng qu?ơi đối với vị phúc thần này v́ nó càng liên hệ đến phúc lợi cho công việc bán buôn của họ. Bạn cứ ghé mắt nh́n vào ngạch cửa hay ở góc cuối của lối ra vào của một tiệm buôn nhỏ của một khu phố Việt Nam thì thấy một trang thờ Thần Tài. Tuy mang cùng danh Thần Tài, nhưng nếu chúng ta thắc mắc tra cứu sự tích qua sách vở thì thấy không phải duy nhất có một vị Thần Tài bụng bự mà c̣òn có thể nhiều vị với danh xưng và gốc gác khác nhau. Nhưng trên thực tế, vị Thần Tài nào đối với dân Việt Nam doanh thương ở Mỹ cũng xứng đáng được tôn sùng như nhau cả.
Ông Địa là ai?
Đồng bào Việt miền Nam từ hồi nào vẫn giữ thói cúng vái Ông Địa mà danh xưng chính thức đầy đủ là Địa chủ Tài thần 地主財神. Thói quen này ngoài Bắc và Trung Việt Nam và nó là tàn tích của đám di thần nhà Minh bên Trung Quốc qua xin lập những làng xóm Minh Hương vào thế kỷ 18. Tượng Ông Địa thường thấy ở khu Chợ lớn là một ông chít khăn đỏ, bụng phệ, mặt trắng có râu ria quớt tới mang tai, tay cầm cái quạt, một tay cầm điếu thuốc.
Cúng Ông Địa món gì?
Cúng Ông Địa không đòi hỏi lễ vật nhiều, chỉ cần vài thứ trái cây theo mùa hay một nải chuối xanh. Tuy nhiên vào ngày mồng 2 và ngày 16 hằng tháng, gia chủ cúng thêm xôi chè, thịt heo, thịt gà cọng với vài lời khấn vái trân trọng th́ Ông Địa lại càng hài ḷng mà ban cho thêm lộc! Tại sao Ông Địa lại có quyền phép sinh lợi cho người ta? Điều này không ai biết, nhưng theo lối giải thích về nguyên lư tương sinh của Ngũ Hành : Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ th́ hành Thổ sinh ra hành Kim, nghĩa là kim loại vàng bạc được lấy từ ḷng đất lên. Vậy Ông Địa là người cai quản đất đương nhiên cung cấp vàng bạc nếu người ta biết hối lộ van vái ông. Trên phương diện biểu tượng, cái tượng đất của Ông Địa đánh mạnh vào ḷng tin tưởng chất phác của người ta: đó là một người vui vẻ nhàn nhă xuề x̣a, nhẩn nha hút thuốc tiêu dao thời gian. Bụng bự là “đại phúc” 大福c̣n tay cầm quạt phe phẩy hàm cái ư “ngồi mát ăn bát vàng”.
Bàn thờ Ông Địa thường rất đơn sơ ở các tiệm chạp phô nhỏ. Nhưng nếu bạn vào một tiệm buôn lớn, bạn sẽ thấy ngay lối vào cửa một trang thờ Tài Thần khác bằng gỗ sơn đỏ, có đề câu chữ nho thếp vàng ở mặt trước là Tụ Bảo Đường 聚寶 堂(căn nhà gom của quí) và hai bên có câu đối sau: Kim ngân ṭng địa việt – Phúc Lộc tự thiên lai 金銀從地越,( Bạc vàng dưới đất chui lên, Trời cao phước lộc đổ liền chẳng ngưng!). Nếu ṭ ṃ cúi xuống nh́n kỹ trong trang thờ th́ người ta thấy bức tranh Tài Thần mặc triều phục mũ măng uy nghi có quân hầu hai bên. Tả hữu bức tranh lại có câu đối: Tứ phương Kim Ngân hối _ Ngũ Lộ Tài Bảo lai 四方金銀匯 , 五路財寶來(Bốn phương vàng bạc tới – Năm hướng vật quí dâng). Hằng năm vào ngày 16 tháng 3 âm lịch là ngày vía Tài Thần , người Trung Hoa c̣n có tục “cúng cửa” với con gà trống luộc sau khi lấy máu gà bôi vào bục cửa. Ngũ Lộ là năm hướng Bắc Nam Đông Tây và Trung ương được người Tầu tin là có 5 vị Ngũ Lộ Phúc thần, 五路福神tương ứng với 5 anh em nhà kia làm chuyện nghĩa hiệp lúc chết được hiển linh giúp đỡ người trần..
Theo thần thoại Lăo giáo, Tài thần cai quản châu báu của trần gian, thường được vẽ đứng dưới một Cây Tiền mà cành lá toàn là xâu tiền, nén vàng bạc , lại có một con rồng ở giữa phun ra những trái vàng; tiền bạc vung văi đầy mặt đất nên có 5, 6 tiên đồng đứng quét! Phụ tá cho Tài Thần có 3 thần “Thiên tôn” là Chiêu Bảo thiên tôn 招 寶天尊( có tài phép hú gọi tiền đến), Nă trân thiên tôn 拿珍天尊( có phép vơ bắt đồ quí giá) và Lợi Thị thiên tôn 利市天尊( có phép làm tiền sinh hoa lợi). Riêng chữ Lợi Thị chính là chữ ĺ x́ ta vẫn thường nghe có nghĩa là buôn may bán đắt và cũng là tiền mừng tuổi ngày Tết
.
Đôi lúc, người Tàu ở Việt Nam cúng cùng một lúc hai vị Tài Thần vẽ chung trên một bức tranh: bên trái là Vơ Tài Thần, bên mặt là Văn Tài Thần, chính giữa treo tấm biển đề viết 4 chữ: “Tài nguyên mậu thịnh” ( nguồn lợi dồi dào). Nếu bạn vô một khách sạn th́ thấy tranh là ông Quan Công đời Tam Quốc mặt đỏ râu xanh dài, tay cầm Thanh Long đao đóng vai Vơ Tài Thần vừa giúp đem tiền bạn lại, vừa đề pḥng trộm cướp cho gia chủ và khách hàng.. Hoặc giả tại một nhà chứa, người ta thường thấy tranh của Phật Bà Quan Âm treo ở trước nói lên ḷng lân tuất phù hộï của ngài đối với những cô gái hồng nhan phận bạc. Ở các cọng đồng Việt Hoa hải ngoại, các tiệm đổi tiền, ngân hàng, cơ sở mậu dịch thường trưng h́nh vị Tài Thần là một ông lăo râu tóc dài bạc phơ, tay cầm chuỗi tiền dài tên là Triệu Huyền Đàn 趙 玄壇 Ngân hàng Tín Nghĩa của ông Nguyễn tấn Đời trước 1975 đă lấy h́nh Triệu Huyền Đàn làm huy hiệu.
Nh́n tóm lại, h́nh ảnh cho Tài Thần rất nhiều với nhiều tên gọi, nhiều gốc gác tùy theo địa phương hay ngành sinh hoạt, nhưng chung qui cũng đều là một thứ biểu tượng cho một niềm khát vọng của con người ấy là Hạnh Phúc vật chất mà chỉ có đồng tiền mới đủ mănh lực đem lại. Trong những ngày cận Tết, đi thăm thú những gian hàng tại những khu thương xá Việt Nam ở Mỹ, ta thấy rất nhiều kiểu tượng thần tài: thần tài đứng, thần tài ngồi, thần tài đẩy xe chở vàng, thần tài mặc triều phục, thần tài nhi đồng nam nữ… tượng nào tượng nấy trên tay luôn luôn cầm nén vàng.
Thông điệp thiên biến vạn hóa của chữ Phúc
Biểu tượng về Hạnh Phúc trong mắt dân Tầu và ta nhiều khi không cần phải là tranh tượng của Tài Thần, mà lại cô đọng bằng một chữ thôi: Chữ PHÚC! Trong những câu chúc của các thiệp Tết và Giáng sinh, luôn luôn phải có chữ ” hạnh phúc” (nếu hiểu rành mạch từng chữ th́:”hạnh” là điều may, điều tai nạn rủi ro mà tránh được là hạnh! C̣n chữ ” Phúc” mới thực là sự tốt lành, cho nên chữ “Phúc” bằng Hán tự được người Tầu viết riêng hẳn ra như một thông điệp huyền bí như một chữ bùa hay chơi chữ bằng h́nh vẽ con dơi (cũng đọc đồng âm là Phúc) . Đọc lại lịch sử, ta thấy con cháu của Nguyễn Hoàng chỉ nằm chiêm bao thấy thần nhân ban cho duy nhất ” một chữ Phúc” đă hưởng địa vị Chín đời Chúa và 13 đời Vua!
Người ta thường có câu : “Phúc không hai, tai không một” tương đương với câu Anh ngữ : “There is no second chance” và ” Misfortune never comes single”. Nếu trên thiệp chúc, bạn thấy h́nh 2 con dơi tức là có ư nghĩa ” Trùng Phúc” 重 福, bạn nên mua ngay biết đâu bạn sẽ trúng số cá cặp hay kéo máy đánh bạc “hit Jack pot” hai lần.
Triết học gia Pascal có nói đại khái: Bạn không tin Chúa ư? Hăy vào giáo đường qú xuống, đưa tay làm dấu thánh giá một cách thành khẩn… Chúa sẽ ngự vào ḷng bạn!
